Với 19 dân tộc anh, trong đó: Dân tộc Tày khoảng trên 35%, dân tộc Dao 22,8 %; dân tộc Kinh 16,2%, dân tộc Mông 13,3%, còn lại là các dân tộc khác như Nùng, Giáy, La Chí, Cơ Lao, Bố Y…. Mỗi dân tộc đều có đời sống văn hóa tinh thần riêng biệt, có bản sắc riêng về trang phục, ngôn ngữ, lễ hội và các làn điệu dân ca, dân vũ, tạo nên một kho tàng hấp dẫn về văn hóa các dân tộc của huyện. Trong đó có 2 lễ hội đã được công nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia. Đó là Lễ hội Gầu tào của dân tộc Mông thôn Suối Đồng, thị trấn Việt Lâm, được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2012 và Lễ nhảy lửa của người Dao đỏ, xã Thượng Sơn được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021. Ông Hoàng Tiến Sỹ, Chủ tịch UBND xã Thượng Sơn cho hay: Với 65% người dân là dân tộc Dao, từ năm 2015, xã Thượng Sơn đã khôi phục lại Lễ nhảy lửa, đến năm 2021 đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa  phi vật thể Quốc gia. Trong thời gian tới, cấp ủy, chính quyền xã tiếp tục đẩy mạnh quảng bá và hướng dẫn nhân dân tiếp tục bảo tồn và gìn giữ Lễ nhảy lửa của người Dao đỏ xã Thượng Sơn.

    Cùng với đó, huyện Vị Xuyên còn rất nhiều lễ hội, văn hóa hấp dẫn, thu hút khác như: Lễ hội Lồng Tông (xuống đồng) của dân tộc Tày, Nùng, lễ hội Gioóng boọc của dân tộc Giáy, cùng nhiều trò chơi dân gian như: ném còn, đu quay, ném yến, đánh quay, bắn nỏ, leo núi và các hình thức hát sướng, hát giao quyên của các đôi trai gái... những làn điệu dân ca trữ tình của dân tộc Tày, Nùng như: then, cọi, sli, lượn hoặc hát Giầu plềnh của người Mông …với các nhạc cụ như: đàn tính, kèn lá, đàn môi, sáo trúc, các bộ trống, xoèng, chọe...

    Ông Hà Văn Khỏe, thôn Sửu, xã Phương Tiến chia sẻ: Học theo nghề của các thế hệ trước, tôi là đời thứ 4 thực hiện các phong tục, nghi lễ trong các đám hiếu, hỷ, biết cúng và sử dụng 1 số nhạc cụ dân tộc. Bản thân rất sẵn lòng truyền dạy cho con cháu và những người có mong muốn bảo tồn bản sắc văn hóa của dân tộc Tày xã Phương Tiến. Ông Cấn Văn Hiển, Phó Chủ tịch UBND xã Phương Tiến, huyện Vị Xuyên cho biết thêm: Để bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống các dân tộc, xã Phương Tiến đã triển khai nhiều giải pháp cụ thể. Trong đó tập trung  thực hiện Đề án 05 của BTV Tỉnh ủy về phát huy vai trò của Hội Nghệ nhân dân gian; phối hợp tổ chức các lớp truyền dạy văn hóa, văn nghệ truyền thống. Đồng thời đưa văn hóa truyền thống vào giảng dạy tại trường học.

 Để bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số, huyện Vị Xuyên đã chỉ đạo các trường học trên địa bàn huyện đẩy mạnh đưa Văn hóa truyền thống vào giảng dạy. Tổ chức các hội thi văn nghệ dân gian và mở các lớp truyền dạy cho lớp trẻ. Phó Chủ tịch UBND huyện Đặng Thị Phượng cho biết: UBND huyện đã tham mưu với Huyện ủy ban hành Nghị quyết chuyên đề, xây dựng giải pháp cụ thể để triển khai thực hiện. Gắn với các Đề án, Nghị quyết của cấp trên để hướng dẫn các xã, thị trấn rà soát phong tục tập quán và những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc. Từ đó loại bỏ phong tục lạc hậu, bảo tồn và gìn giữ bản sắc truyền thống như các làn điệu dân ca, dân vũ và những nghề thủ công trong cộng đồng các dân tộc trên địa bàn.

  Phát huy kết quả đạt được, thời gian tới huyện Vị Xuyên tiếp tục xây dựng và triển khai thực hiện các đề án gắn với triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhằm bảo tồn, phát huy giá trị, bản sắc văn hóa các dân tộc. Gắn với phát triển du lịch cũng như quảng bá, giới thiệu hình ảnh đặc sắc đến với du khách trong nước, quốc tế./.