Bước chân tới mảnh đất Hà Giang, vùng đất thiêng liêng nơi địa đầu của Tổ Quốc, không chỉ nổi tiếng về nhiều phong cảnh thiên nhiên phong phú, nhiều phong tục tập quán, văn hoá truyền thống và những di tích lịch sử mang đậm nét bán sắc dân tộc, mà còn nhiều điểm du lịch tâm linh hấp dẫn như: Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia, đền thờ các anh hùng liệt sĩ trên điểm cao 468, chùa Nậm Dầu, chùa Bình Lâm và đặc biệt chùa Sùng Khánh là một trong các địa điểm tâm linh với nhiều di tích có giá trị to lớn về lịch sử.
Chùa Sùng Khánh tọa lạc trên một quả đồi nhỏ thuộc thôn làng Nùng xã Đạo Đức, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Cách trung tâm thành phố Hà Giang khoảng 9km, cách trung tâm huyện Vị Xuyên gần 12km. Với những công trình kiến trúc xưa lâu đời, nơi đây còn lưu giữ những tấm bia đá đã được công nhận là bảo vật Quốc Gia. Chùa tuy khá nhỏ, chỉ với 26m2 nhưng lại có vị thế khá đẹp, chùa được xây dựng tại một vị trí độc đáo, với sườn núi thấp ôm trọn vào mặt chùa, hướng về phía mặt trời mọc tạo lên tạo lên một bầu không gian hài hoà và thú vị khiến cho du khách khi đến nơi đây sẽ cảm nhận được sự yên bình và tâm hồn thanh tịnh.
Chùa do chú Phụ Đạo (Nguyễn Ẩn) dựng lên từ tháng riêng năm 1356 (thời Triệu Phong), đến tháng tư được hoàn thành. Tháng 3 năm 1367 thư sử trực phủ Tạ Phúc Ngao được mời soạn và viết bài minh trên đá cho nhà chùa. Đến tháng 8 năm 1707 quan phó tuần phủ đồn Hà Giang, xứ Tuyên Quang tên là Nguyễn văn Trân đã vận động bà con quyên góp đúc một quả chuông lớn, bài mình trên quả chuông đến nay vẫn còn giữ nguyên giá trị nhân văn, nhằm nhắc nhỏ bà con các dân tộc nơi đây đoàn kết, chăm lo sản xuất, giữ vững bờ cõi.
Trải qua bao biến cố thăng trầm của thời gian và cho đến thời gian gần đây chùa Sùng Khánh không có tượng phật, chỉ có ban thờ ở giữa, hai bên dựng hai bia đá, một bia thời Trần được dựng vào năm 1367, một bên thời Lê dựng vào năm 1705.
Di vật quý ở đây còn có quả chuông đồng, chuông cao 0,90m, rộng 0,67m. Chuông được đúc vào thời Hậu Lê năm 1705, đặc biệt là ở bốn múi chuông, mỗi múi có hai phù điêu hình người đắp nổi (cao 10cm bố trí ở góc các múi để bảo vệ và trấn tám hướng).
Chùa Sùng Khánh được xây dựng và khang trang lại trên nền cũ, từ năm 1989 đến năm 1993 chùa đã được xếp hạng di tích lịch sử và đến năm 1999 chùa được xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia. Năm 2008 chùa đã được nhận 6 bức tượng phật do các phật tử Hà Nội cung hiến. Đến hẹn lại lên, cứ mỗi dịp xuân về bà con nhân dân ở các thôn của xã và các vùng lân cận lại nô nức quy tụ về đây vui xuân, tổ chức nhiều hoạt động thú vị.
Đặc biệt vào ngày 23- 24 tháng 2 năm 2024 ( Tức ngày14-15 tháng Giêng năm 2024), tại Chùa Sùng Khánh sẽ diễn ra Lễ hội Lồng Tồng với quy mô cấp huyện. Đến với Lễ hội du khách sẽ được tận hưởng chiêm ngưỡng vẻ đẹp của cảnh quan nơi đây, vãn cảnh chùa, tìm hiểu những phong tục tập quán, khám phá nét văn hoá truyền thống, tìm hiểu các trò chơi dân gian mang đậm bản sắc dân tộc cổ truyền của bà con nơi đây như: Ném còn, đẩy gậy, kéo co, đi cà kheo, lễ hội xuống đồng (thi cấy) và một số trò chơi thể thao hiện đại như: Bóng đá, bóng truyền...Đến đây chắc chắn sẽ là trải nghiệm đầy thú vị, ý nghĩa và khó quên cho mọi du khách.
